Door op 14 februari 2016

Linksom! in de PvdA – Zondagsbrief

Beste partijgenoot,

De PvdA zat de afgelopen jaren in een regering die niet genoeg gebracht heeft om trots op te zijn. Laat u niet in de war brengen door de speech van Diederik Samsom gisteren op ons congres. Halve waarheden, gegoochel met cijfers en het domweg van problemen waarmee honderdduizenden Nederlanders, die in 2012 hun hoop op onze partij gesteld hadden, iedere dag mee geconfronteerd worden, acht jaar na de start van de crisis.

Diederik claimt dat dit kabinet ons weer uit de crisis heeft gehaald, door ‘de motor van vooruitgang weer te repareren’. De waarheid is dat het kabinet door bezuinigingen en lastenverhogingen de crisis juist verdiept heeft en het herstel vertraagd, terwijl we juist investeringen in duurzame groei en werk hadden beloofd. Ook de oorzaken van de crisis zijn onvoldoende aangepakt: alle cijfers staan op oranje voor de volgende crisis. Diederik claimt dat het goed gaat met de werkgelegenheid: nog nooit waren er zoveel banen! Maar die banen zijn vooral kleine flexbaantjes, ‘slecht werk’ in de woorden van Lodewijk Asscher, zonder enige vorm van bestaanszekerheid. Daardoor zitten er in de cijfers van Diederik ook veel mensen met twee of meer banen. In werkelijkheid werken we in uren minder dan in 2008. En degenen die werkloos werden in de crisisjaren zijn dat nog bijna allemaal. Ouder dan 45 jaar? Dan kan je vergeten in ons land om nog aan het werk te komen. Jonggehandicapten zitten thuis op bank en zijn uit de werkloosheidscijfers verdwenen, tegenprestaties en het ontijdig sluiten van de sociale werkvoorziening leiden tot verdringing aan de toch al extra krappe onderkant van de arbeidsmarkt. Het kabinet heeft honderdduizenden banen vernietigd door bezuinigingen, met name in de zorg, en met name weer aan de onderkant van de arbeidsmarkt. De daling van de werkloosheid is maar zeer beperkt – slechts 5000 in het laatste kwartaal, terwijl er nog ruim 1 miljoen mensen graag aan het werk willen.

Diederik claimt ook dat dit kabinet de lusten en de lasten eerlijk verdeeld. Maar de werkelijkheid is dat schrijnende armoede én abjecte rijkdom nog steeds toenemen. De ongelijkheid groeit, in inkomen én vermogen. Het belastingplan geeft het grootste deel van de 5 miljard (!) euro weg aan mensen die het niet nodig hebben en die het geld uit onzekerheid oppotten. Den Uyl streed nog samen met de vakbeweging voor ‘centen in plaats van procenten’, maar nu propageerde de PvdA fractie exact het omgekeerde! In het grootbedrijf stikt het van het geld, maar onze bedrijvenbelasting is nog steeds idioot laag. Vermogen wordt nauwelijks extra belast. Eén op de tien van de mensen in de bijstand zitten er al 15 jaar in. Diepe, blijvende armoede, zonder enig toekomstperspectief, maar met dagelijkse vernederingen. Onder ouderen neemt de armoede toe: ieder jaar groeit het aantal AOW-ers dat aanvulling uit de bijstand nodig heeft, en pensioenkortingen dreigen door idiote rekenregels van dit kabinet. Door de pensioenleeftijd in tijden van hoge werkloosheid te verhogen krijgen steeds meer ouderen bijstand voorafgaand aan hun pensioen en een pensioengat. Het aantal problematische schulden groeit nog steeds: één op de vijf huishoudens heeft ermee te maken. En door het leenstelsel is m.n. de doorstroom vanuit het mbo naar het hbo dramatisch gedaald, en nemen de kansen om van een dubbeltje een kwartje te worden weer verder af.

In de zorg hebben we een ware kaalslag gepleegd bij de thuiszorg, de huishoudelijke hulp, en de dagbesteding, ‘eigen kracht’ is verworden tot ‘eigen verantwoordelijkheid’, de wachtlijsten in de jeugdzorg nemen weer toe, de marktwerking leidt tot risicoselectie en geldverspilling, de uitvoering van de PGB’s is een puinhoop en de eigen risico’s rijzen de pan uit. Reparatie komt weliswaar traag en deels tot stand, maar ondertussen is het vertrouwen in een kwaliteit-verbeterende transitie bij de burgers vervlogen.
Door niet te doen wat nodig is – in banen, in verdeling van inkomen en vermogen, in armoedebestrijding, in voldoende sociale woningen, in goede zorg – is er nu ook minder draagvlak voor solidaire opvang van vluchtelingen en komen mensenrechten onder druk. Het tekort aan banen en woningen is niet de schuld van vluchtelingen, maar van decennia lang verkeerd nationaal beleid – beleid dat wij nu ook verdedigen en maar heel zwakjes weten bij te buigen.

Volgens Diederik moeten we ophouden hierover te tobben en juist trots zijn. Sorry Diederik, ik ben het niet en jij zou het ook niet moeten zijn. Aan je bevlogenheid ligt het niet, en ik weet dat jij en je fractiegenoten iedere dag keihard werken, en af en toe is er echt wel een succesje om trots op te zijn, maar de koers is verkeerd. Het op koers houden van een in zichzelf onrechtvaardig en niet effectief beleid brengt alleen op de korte termijn en alleen onder de Haagse kaasstolp stabiliteit, maar veronachtzaamt dat de crisis zich juist, op langere termijn en breed in de samenleving, verdiept. Werk staat ten onrechte niet op één, ongelijkheid is niet of nauwelijks bestreden en in plaats van schouder aan schouder tegen onrecht te strijden van mensen die door fout beleid en pech in de problemen zitten, lult de PvdA in abstracties. Niet mensen, maar systemen en stelsels staan centraal. . Overal in Europa klinkt de roep om verandering. Een oproep om afscheid te nemen van een conservatief neoliberaal bezuinigingsbeleid. Een radicaal ander beleid is nodig en wordt door steeds meer burgers gevraagd, maar onze partijleiding blijft autistisch doordrammen.

Natuurlijk, je wijst op de ‘lastige coalitiegenoot’, met wie ander beleid moeilijk te realiseren is. Maar jij had die coalitiegenoot in een vloek en een zucht na de verkiezingen in 2012 gekozen. Je had aan de VVD je woord gegeven, en chanteerde ons daarmee tot en met het strafbaar stellen van de meest weerloze mensen, illegale daklozen. Natuurlijk, andere coalities waren moeilijk geweest, en ze worden steeds moeilijker, maar je hebt het niet eens geprobeerd, je hebt de afgesproken samenwerking met andere linkse partijen meteen opgeblazen, en – het meest belangrijkste – je hebt volgens mij niet eens meer zelf het vertrouwen dat onze idealen en ons eigen programma kiezers weet te mobiliseren. Op die manier gloort er inderdaad nooit een progressieve meerderheid.

De crisis kwam van rechts en wij werken nog steeds mee aan rechts beleid, omdat de marketeers in onze partij maar blijven zeggen dat voor links beleid geen meerderheid is te krijgen. In plaats van draagvlak en vertrouwen te bouwen voor een andere, linkse politiek, leiden we daarom nederlaag na nederlaag. De partijleiding lijkt nu de gelederen gesloten te hebben, kost-wat-kost zitten we de rit samen uit. Maar het kost heel veel. Ons land gaat steeds verder kapot door verdeeldheid en gebrek aan hoop en inspiratie, en onze partij staat op een all-time dieptepunt, qua vettrouwen van kiezers, qua ledenaantal en qua ideologische verwarring.

Hans Spekman wees op onze mooie linkse verhalen: Van Waarde, het rapport Melkert, ons Europees verkiezingsprogramma. Maar het was veelzeggend dat Diederik het daar niet over had. Het mantra van het kost-wat-kost uitzitten van deze coalitie maskeert de ideologische tegenstelling die er met de neoliberale vleugel in onze partij natuurlijk wel degelijk is. Daarom hebben alle mooie, linkse plannen voortdurend alleen maar betrekking op de periode na maart 2017, na de volgende verkiezingen. Het is een vlucht vooruit, zie ook de plannen voor de Klimaatwet en (de volledig uit de lucht komende) investering van 10 miljoen euro in het onderwijs die Diederik dit weekend buiten het congres (tot zover de ledendemocratie) bepleitte. En de investeringen in de maakindustrie, die hij vandaag in zijn zondagsbrief bepleitte, maar die hij ook al in 2012 had beloofd, maar waar hij tot nu toe niets concreets aan gedaan heeft.

Diederik denkt kennelijk dat de kiezer gek is. Dat hij nog een keer geloofd wordt in een campagne waarin links beleid door hem gepropageerd wordt. Maar Diederik is, hoewel hij inderdaad in 2012 steeds een voorbehoud heeft gemaakt over wat hij waar kon maken, het symbool geworden van ‘links lullen en rechts poetsen’. Maar zoals Schaeffer ooit zei: ‘in gelul kan je niet wonen’ – het komt op de daden aan. Zeggen en doen, pleiten en stemmen – ze liggen vaak te ver uit elkaar. Iedere keer steekt er een storm van protest en cynisme op, zie ook de motie over het PGB dit congres en die over de uitvoering van het kinderpardon. Bart van Bruggen van de JS hield een pleidooi voor meer urgentie om Van Waarde ook nu in het beleid daar meer zichtbaar mee te doen. Het werd weggezet als een bureaucratische oefening om op te schrijven wat ze nu al het doen zijn, terwijl de – tegen de zin van fractie en partijbestuur – aangenomen motie in feite een oorvijg is die vraagt om verandering van beleid. Bart verwees naar het clublied van Feyenoord met ‘hand in hand kameraden’, maar ook het ‘geen woorden maar daden’ verdiend in dit verband vermelding. Het was typerend voor het autisme in onze partijleiding dat Diederik met geen woord reageerde op het aannemen van deze motie.

Steeds meer leden in de partij laten hun ontevredenheid blijken. Een kwart van de stemmende leden stemde op mij bij de kandidaatstelling voor het partijbestuur, vele moties die afgewezen werden door de partijleiding werden wel aangenomen of met minieme meerderheden net verworpen. Er gloort verandering, maar ik vrees dat het front van Diederik, Jeroen, Hans en Lodewijk er alles op alles aan zal doen dat in ieder geval tot aan maart 2017 tegen te houden. Na de onvermijdelijke verkiezingsnederlaag zal het debat over de oorzaken van de nederlagen dan losbarsten.

Diederik zou toejuichen als er straks tegenkandidaten zijn als lijsttrekker. Ik hoop het ook, maar waarschijnlijk om andere redenen. Ik hoop het omdat ik dus niet trots ben op dit beleid. En omdat ik het niet wil verdedigen. En omdat Diederik zijn speech in het congres bij mij juist minder vertrouwen gaf in zijn capaciteiten om het vertrouwen van de kiezer te herwinnen en dan wel goed beleid te gaan uitvoeren. Daarom bleef ik ook zitten bij het rituele applaus aan het einde van het congres. En ik hoop dat er andere aansprekende kandidaten opstaan die een ander verhaal tegenover dat van Diederik durven en kunnen uitdragen.

Zo’n kandidaat moet problemen van gewone mensen herkennen, erkennen en aanpakken. Niet meer wegkijken of mooipraten. We moeten ons weer sterk maken voor een open linkse aanpak uit de crises, ons verbinden met partijen en organisaties die inhoudelijk dicht bij ons staan, en van daaruit geloofwaardige politiek bedrijven. Het zal even duren, maar alleen dan maken we kans dat de kiezers ons weer weten te vinden en ons hun vertrouwen schenken. Alleen vanuit eigen kracht en geloof in eigen kunnen hebben coalities zin. Dat is ook ‘positief links’: Het is tijd dat onze partij en links in het algemeen, haar zelfvertrouwen hervindt, maar niet door autistisch de problemen te ontkennen maar door in woord én vooral daad te werken aan linkse oplossingen, die wel echt werken. Dat geeft pas echt hoop aan linkse mensen. Alleen vanuit een herwonnen zelfvertrouwen kan de sociaal-democratie een nuttige en zeer gewenste bijdrage leveren aan een hernieuwde linkse samenwerking. Alleen dan versterken we vanuit onze PvdA het linkse strijdtoneel. Nu de SP werk probeert te maken van een nieuw meer democratisch leiderschap, GroenLinks dat al gevonden lijkt te hebben, is het hoog tijd dat dit ook in onze PvdA gerealiseerd wordt.

Het is een andere droom dan die van Diederik. Ook ik heb u daarbij nodig. Dus vraag ik u, hier, doe met me mee, dan gaan we gezamenlijk, schouder aan schouder, vechten voor herstel van onze linkse waarden in onze politieke praktijk. Op naar de toekomst, met de PvdA linksom!

Fijne zondag,

Gerard Bosman